Rụng tóc do hóa chất
Đây là một tác dụng phụ mà ‘nghe có vẻ như là nhỏ’ để đánh đổi với cái giá lớn hơn là tác dụng ổn định bệnh, tuy nhiên đây lại là tác dụng phụ thường gặp khiến bệnh nhân lo lắng nhất, ảnh hưởng nhiều tới tâm lý, thẩm mỹ, cũng như chất lượng cuộc sống của người bệnh. Nó thậm chí như một sự ám ảnh hiện hữu, liên tục về việc ‘ tôi đang bị ung thư’ đối với người bệnh, khiến cho bệnh nhân chán nản, ảnh hưởng tới quá trình điều trị
Cơ chế rụng tóc
Hóa trị hoạt động bằng cách nhắm mục tiêu vào tất cả các tế bào đang phân chia trong cơ thể, bao gồm cả nang tóc. Tế bào phân chia càng nhanh càng dễ bị tiêu diệt.
Hệ thống làm lạnh da đầu ngăn ngừa rụng tóc trên bệnh nhân hóa trị hoạt động như sau. Khi được làm lạnh,các mạch máu ở da đầu co lại, do đó làm giảm lưu lượng máu tới các nang tóc, hạn chế lượng thuốc hóa chất đi tới các nang tóc, nhờ đó làm giảm số lượng tế bào nang tóc bị tiêu diệt bởi hóa chất, nhờ đó giảm rụng tóc
Ở nhiệt độ thấp cũng có thế làm giảm hoạt động trao đổi chất của các tế bào nang tóc, các tế bào phân chia chậm hơn và ít bị tiêu diệt hơn bởi hóa chất
Làm thế nào để ngăn ngừa rụng tóc trên bệnh nhân điều trị hóa chất?
Năm 2015, Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã chấp thuận sử dụng rộng rãi một thiết bị dự phòng rụng tóc ở bệnh nhân ung thư vú có tên là DigniCap®.
Thiết bị này bao gồm một chiếc mũ trùm kín đầu, lớp ngoài cùng của mũ được làm bằng Neoprene – là một một chất liệu cách điện, bên trong mũ chứa chất lỏng lạnh để làm mát da đầu. Chiếc mũ này kết nối với một máy điều chỉnh quá trình làm mát ở bên ngoài.
FDA chấp thuận sử dụng rộng rãi thiết bị này dựa trên một nghiên cứu gồm 226 bệnh nhân ung thư. Những bệnh nhân này đã được điều trị với các phác đồ hóa trị khác nhau.
Theo kết quả nghiên cứu có 146 (65%) bệnh nhân không bị rụng tóc hoặc chỉ rụng tóc nhẹ, và chỉ có 63 (28%) bệnh nhân cần phải sử dụng tóc giả. Đây là một kết quả đáng chú ý và cho thấy nhiều hứa hẹn.
Chi phí cho việc sử dụng hệ thống này dao động từ 1500- 3000 $ ( khoảng 35-70 triệu VNĐ) cho mỗi bệnh nhân tùy vào số lần hóa trị.
Với chi phí đắt đỏ như vậy và số lần điều trị hóa trị nhiều đợt, hệ thống này gần như là rất khó để tiếp cận được với đa số bệnh nhân ung thư tại Việt Nam.
Mũ làm lạnh da đầu: Một kỹ thuật đang được nghiên cứu, áp dụng tại Bệnh viện Quân y 103
Hiện nay, việc dự phòng rụng tóc trên nguyên tắc của phương pháp làm lạnh da đầu đã được khuyến cáo bởi hướng dẫn thực hành lâm sàng NCCN, áp dụng trên 123 trung tâm ung thư ở 72 quốc gia trên thế giới.
Tại Trung tâm Ung Bướu- Bệnh viên Quân Y 103 đã nghiên cứu và áp dụng mũ làm lạnh da đầu ngăn ngừa rụng tóc trên một số bệnh nhân điều trị hóa trị.
– Thiết bị bao gồm: mũ làm lạnh đủ tiêu chuẩn, tủ làm lạnh âm sâu 20 độ C, băng thun, súng đo nhiệt độ , miếng gạc hoặc bông giữa ấm vùng tai, khăn giữa ấm vùng cổ, găng tay giữ ấm.
– Mũ làm lạnh được làm bằng nhựa chống dị ứng, loại dành cho y tế, được FDA hoa kỳ cấp phép và có thể điều chỉnh phù hợp với mọi kích cỡ đầu, mềm dẻo ở nhiệt độ âm sâu. Mũ có thể sử dụng lại nhiều lần và khử trùng được.
– Bệnh nhân được đội mũ lạnh trước khi truyền hóa chất 30 phút, trong quá trình truyền hóa chất và tiếp tục duy trì sau khi kết thúc truyền hóa chất 30-60 phút.
– Trước khi thực hiện, bệnh nhân được bác sĩ giải thích kỹ về kỹ thuật, các biến chứng có thể xảy ra như bỏng nhiệt lạnh…
– Đồng ý tự nguyện được thực hiện kỹ thuật và có thể ngừng kỹ thuật bất cứ khi nào trong quá trình truyền hóa chất.
Một số tác dụng không mong muốn và cách xử trí
Tác dụng sớm trong và sau truyền:
– Cảm giác khó chịu do lạnh
– Đau đầu trong và sau khi thực hiện kỹ thuật
– Đau đầu do áp lực cố định tiếp xúc với da đầu
– Chóng mặt, buồn nôn
Xử trí giám đau bằng paracetamol, thuốc chống nôn, trường hợp khó chịu quá ngừng kỹ thuật
Tác dụng muộn:
– Tổn thương da do nhiệt lạnh: độ 1,2 gặp các tổn thương ban đỏ, nề, nốt phỏng nước.
Điều trị bằng các thuốc mỡ corticoid mỡ kháng khuẩn.
Rụng tóc do hóa trị là một tác dụng không mong muốn thường gặp, gây ảnh hướng nặng nề về mặt tâm lý, thẩm mỹ của bệnh nhân ung thư điều trị hóa chất.
Với phương pháp sử dụng mũ làm lạnh da đầu hạn chế rụng tóc, chúng tôi hi vọng sẽ hỗ trợ và làm giảm một phần nỗi lo cho bệnh nhân, giúp ích phần nào trong việc cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân ung thư, để nỗi lo rụng tóc không còn là trở ngại trong quá trình điều trị.
