Theo thống kê thì khoảng 11-14% dân số toàn cầu mắc phải tình trạng này, tại Việt Nam thì con số ước tính cũng chiếm từ 10-15% dân số nghĩa là hàng chục triệu người đang phải chịu đựng tình trạng này mỗi ngày, làm giảm đáng kể chất lượng cuộc sống, tác động đến công việc, tâm lý và hạnh phúc gia đình. Hôm nay mời quý vị cùng chúng tôi tìm ra những câu trả lời liên quan đến hội chứng ruột kích thích và tôi là Vũ Mạnh Cường. Xin mời quý vị hãy cùng với Vũ Mạnh Cường chào đón 2 vị khách mời của chương trình hôm nay.
Xin được trân trọng giới thiệu bác sĩ chuyên khoa 2 Trương Thị Ái Phương, trưởng khoa nội tiêu hóa Bệnh viện Nhân dân 115.
Và vị khách mời tiếp theo là bạn Bảo Ngân, một bạn trẻ đã từng trải qua những cơn đau do hội chứng ruột kích thích gây ra.
Cảm ơn bác Phương và Bảo Ngân đã đến tham gia trong chương trình hôm nay, hôm nay chúng ta sẽ cùng trò chuyện liên quan tới hội chứng ruột kích thích. Chắc đây là một tên mà Cường nghĩ cũng không còn xa lạ gì, tuy nhiên cũng không phải có nhiều người biết về hội chứng ruột kích thích. Với Bảo Ngân, anh được biết là Bảo Ngân đã trải qua hội chứng ruột kích thích này. Vậy thì triệu chứng đó ra sao và nó ảnh hưởng như thế nào tới chất lượng cuộc sống của em?
Bạn Bảo Ngân: Thời gian ban đầu thì em có những triệu chứng như là đau bụng, khó chịu, đầy hơi, có khi là buồn nôn nữa. Thì ban đầu em cứ nghĩ là do em áp lực công việc cho nên là em bị như vậy, thì em nghĩ là bây giờ em sẽ nghỉ ngơi thì từ từ nó sẽ khỏi. Nhưng mà càng ngày thì triệu chứng này nó càng nhiều hơn và những cơn đau nó sẽ đến dày đặc hơn, thì em mới bắt đầu đi khám và em phát hiện ra rằng là mình bị hội chứng ruột kích thích.
Khi mà em đi khám thì bác sĩ nói em là hội chứng ruột kích thích, rồi sau đó em có tìm hiểu nhiều về căn bệnh này không? Và tới thời điểm này thì với em nha, hội chứng ruột kích thích là gì?
Bạn Bảo Ngân: Trước đó thì em cũng không biết nhiều về hội chứng ruột kích thích này là gì? Em cứ nghĩ là mình phải tổn thương một cái gì đó nặng nề lắm thì mình mới bị hội chứng ruột kích thích, nhưng mà thật ra sau khi mà em đi khám và em về em tìm hiểu thì cái căn bệnh này nó giống như là một loại rối loạn chức năng và nó sẽ không có gây ảnh hưởng nghiêm trọng gì tới tính mạng của mình hết. Nhưng mà nó sẽ làm ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống cũng như là công việc của mình ví dụ như đợt em phát hiện ra em bị hội chứng ruột kích thích là em đang trong giai đoạn học tập nhiều, có nhiều kỳ thi và cũng có nhiều công việc nữa. Vì những hội chứng đó cho nên là em không có dành nhiều thời gian để quan tâm tới bản thân mình, cũng như là nó làm giảm tiến độ công việc của em lại.
Với những chia sẻ vừa rồi của bạn Bảo Ngân, thì với Bác Phương đã đầy đủ về hội chứng ruột kích thích hay chưa?
Bác sĩ Trương Thị Ái Phương: Bảo Ngân tìm hiểu cái bệnh này rất là nhiều và em hiểu khá là chính xác. Hội chứng ruột kích thích, giống như em nói là một cái rối loạn tiêu hóa chức năng. Hiện nay tỷ lệ chiếm tới 15-20% nhân số, có nghĩa là 100 người là đến 15-20 người bị rồi. Nhưng mà phải khẳng định một điều, đây không phải là một cái bệnh hiểm nghèo. Bản chất của hội chứng ruột kích thích, nó không phải là do viêm đường tiêu hóa, loét đường tiêu hóa, u đường tiêu hóa gì hết mà nó do một số rối loạn.
Bác sĩ Trương Thị Ái Phương: Thứ nhất là loạn khuẩn ruột, loạn khuẩn ruột có nghĩa là trong cơ thể mình có hai nhóm vi khuẩn một bên gọi là vi khuẩn tốt, một bên là vi khuẩn xấu. Ở những người mà bị hội chứng ruột kích thích, họ có tăng số lượng vi khuẩn xấu và giảm số lượng vi khuẩn tốt. Vi khuẩn xấu này khi mà nó hoạt động thì nó sinh ra rất nhiều hơi trong cơ thể, làm cho bệnh nhân cảm thấy chướng bụng, làm cho ruột tăng co bóp gây ra chữ chứng tiêu chảy, đau bụng. Nó cũng kích thích tăng tổng hợp serotonin, gây ra rối loạn hoạt động ruột. Và bất thường thứ hai đó là bệnh nhân có bất thường về hệ thống thần kinh ruột, trong ruột của mình cũng có một hệ thống thần kinh người ta gọi đây là một bộ não thứ hai của cơ thể.
Bác sĩ Trương Thị Ái Phương: Nó có thể tự hoạt động, độc lập, tự quản không có cần não chỉ huy ở người bị hội chứng ruột kích thích, thì lại có tăng mật độ số lượng thần kinh này và nó gây ra rối loạn hoạt động của đường tiêu hóa. Và một cái bất thường thứ ba đó là rối loạn hai chiều trục não ruột, tức là nó rối loạn chiều chỉ huy từ não xuống ruột, nó đưa ra lệnh chỉ huy sai. Rối loạn từ ruột lên não có nghĩa là từ ruột phát ra những tính hiệu bất thường lên não, sẽ có nhiều bệnh nhân thắc mắc tại sao tôi bị bệnh rối loạn tiêu hóa mà bác sĩ lại kê thuốc điều trị tâm thần kinh. Lý do là đối với bệnh nhân hội chứng ruột kích thích, có thể là bệnh nhân bị một cú stress mãn tính nào đó, bị một cái rối loạn tâm lý, bị một cái biến cố bất lợi trong cuộc đời, (6:39) và nó ảnh hưởng đến cái não. Và cái não này nó phát ra một cái lệnh chỉ huy xuống đường ruột và nó gây rối loạn hoạt động ruột.
Và mọi người vẫn nói rằng hội chứng ruột kích thích là một căn bệnh thời đại, bởi vì thời đại này thì con mới có stress, thời đại này mới có ăn uống vội vàng rồi thời đại này thì mới có công việc căng thẳng. Đó có phải là những nguyên nhân dẫn đến hội chứng ruột kích thích không?
Bác sĩ Trương Thị Ái Phương: Hội chứng ruột kích thích thì nó do nhiều yếu tố phối hợp lại, có một số bệnh nhân bị khởi phát hội chứng ruột kích thích sau một đợt diễm trùng tiêu hóa, loạn khuẩn ruột, ngộ độc thức ăn, dị ứng thực phẩm sau một đợt stress. Tuy nhiên, có một yếu tố quan trọng nữa là yếu tố gen và những bệnh nhân này tự nhiên họ bị hội chứng ruột kích thích.
Mọi người cứ nghĩ rằng hội chứng ruột kích thích là do mình ăn uống không lành mạnh, nhưng mà cái này em nói thiệt luôn là tại vì có một khoảng thời gian là em từ một người không có ăn nhiều rau, em mới bắt đầu chuyển qua em ăn rau nhưng mà em ăn trong một ngày em ăn rất rất là nhiều rau luôn. Sau đó bụng của em không tiêu rồi vẫn bị đau luôn. Bác sĩ nói rằng là em cũng có nguy cơ là hội chứng ruột kích thích, có nghĩa là khi mình ăn một cái gì đó mà nó quá xa lạ với cơ thể mình hoặc là nó quá tải, nó cũng gây nên hội chứng ruột kích thích luôn đúng không ạ?
Bác sĩ Trương Thị Ái Phương: Không phải tất cả mọi người sau khi ăn một cái thức ăn lạ, bị đau bụng, bị rối loạn đi tiêu đều chẳng đoán là hội chứng ruột kích thích. Mà để chẳng nói hội chứng ruột kích thích thì nó có những tiêu chuẩn và tiêu chuẩn đau bụng là triệu chứng bắt buộc phải có. Ví dụ như em có thể bị ói, tiêu chảy, bị sốt nhưng mà không có đau bụng thì chắc chắn đây không phải là một hội chứng ruột kích thích. Thì triệu chứng bắt buộc là phải có đau bụng và chẳng đoán là triệu chứng này đã kéo dài 6 tháng, nó phải xuất hiện ít nhất một lần trong một tuần, trong 3 tháng gần đây. Nó có thể liên quan đến rối loạn đi tiêu, rồi thay đổi số lần đi tiêu trong ngày, có thể là tiêu chảy, có thể là táo bón, và nó thay đổi tính chất phân.
Có nghĩa là hội chứng ruột kích thích là dấu hiệu bệnh đó, dấu hiệu đau bụng đó phải lập đi lập lại theo một chu kỳ nữa.
Bác sĩ Trương Thị Ái Phương: Dạ đúng, nếu như em ăn một thức ăn lạ và nó khởi phát một triệu chứng đau bụng, tiêu chảy và sau đó thì nó kết thúc và nó không tái lại nữa. Nếu em ăn thức ăn đó, là bị lại nữa thì có thể là em bị dị ứng thực phẩm thôi, nếu như triệu chứng đó không kéo dài triền miên giống như hội chứng ruột kích thích.
Bên cạnh đó còn có những dấu hiệu nhận biết đặc trưng của hội chứng ruột kích thích không ạ?
Bác sĩ Trương Thị Ái Phương: Đau bụng trong hội chứng ruột kích thích nó khác với những đau bụng khác là triệu chứng đau bụng này có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào trong bụng, nhưng thường lại xuất hiện ở bụng dưới và đặc biệt là đau bụng này khởi phát sau bữa ăn, thường là sau ăn sáng. Cưc sau ăn sáng là bệnh nhân bị đau bụng và tỷ lệ này chiếm đến 80%, sau khi đi tiêu thì bệnh nhân giảm triệu chứng đau bụng triệu chứng này chiếm 70%, nhưng mà cũng có một tỷ lệ nhỏ thì bệnh nhân lại đau hơn sau khi đi tiêu. Và tính chất của đau bụng này nó khác giữa người này và người kia, nó có thể thay đổi suốt trong ngày.
Vậy thì những kiểu đau bụng mà bác vừa mới chia sẻ là Ngân gặp phải kiểu đau bụng nào? Và khi mà chưa đến gặp bác sĩ, (9:59) thì em đã có cách xử lý hay sao?
Bạn Bảo Ngân: Trước đó thì em cũng để ý là em ăn sáng xong là em đau bụng, mà ban đầu tại vì em là một người ít ăn sáng cho nên trước đó em mới điều chỉnh chế độ ăn của mình lại, thì em mới bắt đầu ăn sáng.
Vậy là trước đó thì ít ăn sáng, ăn sáng rồi mình bị đau bụng.
Bạn Bảo Ngân: Dạ đúng rồi, thì em mới nghĩ là do là chắc là đó giờ mình không ăn thì bây giờ mình bắt đầu cho nên nó đang điều tiết lại, nên nó không hợp với mình. Xong rồi em cũng để ý một thời gian thấy nó kỳ quá, xong rồi em cũng không quan tâm luôn em cứ nghĩ là nó thay đổi thôi à. Rồi một thời gian sau nữa em có nhiều công việc rồi học tập, thì em cũng stress xong rồi nó lại tiếp tục đau em cũng không để ý luôn, em cứ nghĩ là mình cứ áp lực các thứ thôi. Rồi cũng lâu, cũng một thời gian sau đó nữa em thấy là sao mà nó cứ tái lại hoài mà nó không có hết. Thì em mới đi khám, em mới phát hiện ra là mình bị hội chứng lụt kích thích. Sau đó em mới điều chỉnh lại theo sự gọi là dặn dò của bác sĩ, thì bác sĩ kêu em là bây giờ em đừng có lo nghĩ cái gì hết trơn, em cứ sống đơn giản thôi thì tự nhiên cái bệnh này nó sẽ hết.
Bạn Bảo Ngân: Bệnh này là một căn bệnh mà dạng gọi là mãn tính và nó sẽ không thể điều trị khỏi được, nhưng mà khi mình bớt lo lắng, bớt lo âu thì cái bệnh của mình sẽ giảm sự dày đặc của những cơn đau. Và em tập, em làm theo bác sĩ em dần buông bỏ, mình đau thì mình sẽ ngừng liền, còn trước đó thì em đau là em cứ cố làm xong rồi em mới nghỉ. Tới thời điểm hiện tại thì những cơn đau của em đã bớt hơn rất là nhiều và hầu như là không còn nữa, chỉ khi nào mà em quá stress thì nó mới xuất hiện lại thôi.
Bác sĩ Trương Thị Ái Phương: Trong quá trình điều trị em có thấy khó khăn gì không? Điều trị triệu chứng nó có giảm không, nó có hết hiểu như mong đợi của em không?
Bạn Bảo Ngân: Sau khi điều trị thì em thấy là những tần suất cơn đau của em nó giảm hơn rất là nhiều, từ từ em tập luyện là em lắng nghe cơ thể của mình, em nghỉ ngơi đúng cách, rồi em cho phép bản thân mình được thư giãn không có ép mình vào cái quần quay là xong việc thì mình mới được ngưng. Thì từ từ em thấy là cơ thể của em nó không còn những cơn đau nhiều nữa.
Là bớt hơn luôn hay là hết luôn?
Bạn Bảo Ngân: Dạ không có hết luôn nó chỉ là bớt, giảm tần suất hiện của những cơn đau đó thôi.
Việc điều trị hội chứng ruột cái tích này có khó không? Em thấy là nếu đã bị rồi thì mình đã bị ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống rồi.
Bác sĩ Trương Thị Ái Phương: Cũng giống như Bảo Ngân nói, khi làm cho mình bớt stress thì tự nhiên bớt đau bụng. Đa số bệnh nhân bị triệu chứng kéo dài từ tháng này qua tháng nọ, từ năm này qua năm nọ và chắc chắn trong lòng bệnh nhân sẽ nghĩ là chắc là trong ruột mình có bị ung thư hay là có bị loét gì đó. Và bệnh nhân rơi vào một trạng thái trầm cảm, cho nên khi tiếp cận điều trị những bệnh nhân bị hội chứng ruột kích thích, một việc quan trọng bác sĩ phải làm đó là phải giải thích thật rõ cho bệnh nhân hiểu tại sao bệnh mình không có hết mà nó kéo dài. Khi bệnh nhân giải quyết được tâm lý lo lắng của mình rồi, thì tự nhiên triệu chứng về đường tiêu hóa sẽ giảm một phần. Khi bác sĩ điều chỉnh những bất thường trong đường tiêu hóa, thì tự nhiên bệnh nhân hết rối loạn lầu, hết căng thẳng.
Bác sĩ Trương Thị Ái Phương: Thì những điều bác sĩ giải thích, em thấy rõ ràng hồi nãy nó không có tổn thương thực thể trong ruột, không có loét, không có ung thư gì hết mà do rối loạn trục não ruột, do tình trạng loạn khuẩn ruột hay là những bất thường về hệ thống thần kinh trong ruột thôi. Và nếu như Ngân hiểu những điều này và tin là đây là những bệnh lành tính, mặc dù nó có phiền toái nó ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, nhưng mà mình sẽ biết cách điều chỉnh, thì có thể làm giảm sự tái phát bệnh.
Bạn Bảo Ngân: Với những bệnh nhân mà bệnh hội chứng ruột kích thích, thì nếu như không đi điều trị kịp thời thì sẽ dẫn đến những biến chứng nguy hiểm nào?
Bác sĩ Trương Thị Ái Phương: Hội chứng ruột kích thích, nó không có gây ra những biến chứng trên đường tiêu hóa giống như nó không có gây thủng, nó không có gây sức khỏe tiêu hóa và nó cũng không có biến thành ung thư đại tràng nếu mà bệnh kéo dài. Nhưng mà nó sẽ ảnh hưởng gián tiếp đến bệnh nhân, tình trạng bệnh kéo dài sẽ làm cho bệnh nhân cảm thấy lo lắng, mệt mỏi rồi ảnh hưởng đến công việc, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, ảnh hưởng rất là nhiều vấn đề khác nữa. Rồi chuyện thứ hai, ảnh hưởng gián tiếp nữa là bệnh nhân phải uống thuốc kéo dài, sẽ có những tác dụng phụ của thuốc rồi chi phí điều trị nó tăng cao. Bệnh nhân cứ đi khám tới, khám lui để đi xét nghiệm để tìm ra bệnh.
Bạn Bảo Ngân: Bác sĩ ơi, cho em hỏi là người bị hội chứng ruột kích thích có cần phải ăn uống kiêng khem gì không ạ?
Bác sĩ Trương Thị Ái Phương: Đây là một câu hỏi mà tất cả bệnh nhân khi khám bệnh đều hỏi? Nhưng mà bác sĩ cũng nói là rất khó để trả lời, chế độ ăn đối với người hội chứng ruột kích thích phải kiên thêm quá nhiều thứ, cuối cùng mất cân bằng về dinh dưỡng. Về cơ bản, hội chứng ruột kích thích có hai dạng là thể táo bón và thể tiêu chảy.
Bác sĩ Trương Thị Ái Phương: Thể táo bón, bệnh nhân chỉ cần ăn chất xơ hòa tan để tăng khối lượng phân, tăng nhu động ruột. Còn chế độ ăn đối với người hội chứng ruột kích thích và thể tiêu chảy thì nó khó hơn, bệnh nhân phải tránh nhóm thực phẩm FODMAP. FODMAP là viết tắt của fermentable là có thể lên men, rồi oligosaccharides, disaccharides, monosaccharides và boleones. Và nếu như phải liệt kê những thực phẩm nào trong nhóm thực phẩm này thì rất là nhiều ví dụ, táo, lê, mận, dưa hấu, trái cây đóng hộp, nước ép, trái cây khô. Quá nhiều, cái đó là chưa hết rồi đến đậu thì đậu lăng, đậu nành, đậu đỏ. Sữa là phải cữ sữa dê, sữa bò, phô mai. Rồi rau củ là súp lơ, măng tây, thì là, nấm, đậu bắp, ớt chuông xanh,… Mỗi người sẽ phản ứng khác nhau với thực phẩm của mình. Vì vậy, người bệnh hội chứng đột kích thích nên biết nhật ký về thức ăn và triệu chứng ví dụ, ngày đó em để ý em ăn cái gì nó gây ra triệu chứng gì, em ghi lại và mình nên kiêng cữ những thức ăn đó. Có như vậy thì mình mới có thể ăn những thức ăn dù nó nằm trong nhóm FODMAP, nhưng mà mình dung nạp được thì mình phải ăn để cho không có xảy ra tình trạng suy dinh dưỡng.
Thưa bác sĩ, cho em hỏi là đây là một căn bệnh mãn tính và không thể điều trị khỏi được. Vậy thì em phải làm cách nào để có thể sống vui vẻ với căn bệnh này?
Bác sĩ Trương Thị Ái Phương: Trước mắt thì em phải hiểu rõ bản chất của bệnh, đầu tiên là giải quyết tâm lý của em, tự nhiên nó sẽ bớt bệnh. Chuyện thứ hai, em phải lưu ý chế độ ăn của mình như thế nào để không có khởi phát bệnh. Rồi mình phải luyện tập thể dục, mình tránh stress đó là những điều cơ bản để tránh tái phát bệnh. Cảm ơn những chia sẻ của bác Phương và Bảo Ngân.
Còn bây giờ, trước khi chia tay với chương trình, thì Bảo Ngân sẽ chia sẻ như thế nào với khán giả những người mà cũng có thể là có nguy cơ bị hội chứng ruột kích thích, nhưng mà còn ngại ngần chưa đi khám bác sĩ.
Bạn Bảo Ngân: Nếu như có một lời khuyên dành cho những ai còn ngần ngại khi bệnh, hội chứng ruột kích thích nhưng mà ngại đi khám thì em chỉ có một lời khuyên thôi là mọi người hãy cố gắng quan tâm sức khỏe của mình hơn một chút. Tại vì có sức khỏe thì mọi người có thể làm được tất cả.
Còn với bác Phương thì với phong thái rất nhẹ nhàng, dịu dàng và chú đáo thì bác sẽ đưa ra lời khuyên như thế nào cho quý vị khán giả, những người đang điều trị hội chứng ruột kích thích hoặc là những người đang quan tâm tới hội chứng ruột kích thích?
Bác sĩ Trương Thị Ái Phương: Tuy nói hội chứng ruột kích thích là một bệnh lành tính, mình không có quá lo lắng nhưng mà mình cũng không có chủ quan. Không phải ai đã được từng chẩn đoán là hội chứng ruột kích thích rồi, thì suốt đời là hội chứng ruột kích thích. Mà mình cần phải biết theo dõi những triệu chứng báo động, thì những triệu chứng báo động đó nó khác triệu chứng trong hội chứng ruột kích thích là gì? Thứ nhất là bệnh nhân đi tiêu ra máu, thứ hai là tự nhiên thấy sụt cân, không có chủ ý, thứ ba là thấy tình trạng thiếu máu, rồi sốt. Và triệu chứng rõ ràng tiêu hóa này nó xảy ra vào ban đêm hoặc là bệnh nhân tự nhiên sờ thấy một cục u trong bụng thì cũng phải đi khám lại, đặc biệt nếu như triệu chứng của hội chứng ruột kích thích này nó xuất hiện khoảng sau 40 tuổi thì coi chừng đây không phải là hội chứng ruột kích thích. Mình không quá lo lắng, nhưng mà cũng không quá chủ quan.
Bác sĩ Trương Thị Ái Phương: Còn về những quan tâm đến vấn đề hội chứng ruột kích thích, nếu như mình bị hội chứng ruột kích thích thì điều đầu tiên mình phải nghĩ đây là một bệnh lành tính để mình yên tâm trước đã. Chuyện thứ hai, biết nhật ký về thực phẩm gây ra rối loạn tiêu hóa để mình biết mình hợp với cái gì, mình ăn uống như thế nào. Cái thứ ba là tránh stress và mình vận động, tập thể dục. Thì đó là những điều mà người mắc bệnh hội chứng ruột kích thích nên thực hiện.
Một lần nữa xin cảm ơn bác Phương và cảm ơn Bảo Ngân đã đến với chương trình ngày hôm nay, đến với Alo Doctor cuối tuần và chia sẻ về câu chuyện hội chứng ruột kích thích. Em cũng tin chắc là quý vị khán giả cũng đã có thêm cho mình rất nhiều kiến thức bổ ích, mặc dù đây là một căn bệnh như bác nói là căn bệnh lành tính, nhưng rõ ràng là chúng ta không thể chủ quan bởi vì chất lượng cuộc sống của chúng ta đôi khi cái việc hội chứng ruột kích thích gọi là hành cơ thể chúng ta, nó cũng sẽ làm cho chúng ta có chất lượng cuộc sống kém đi. Và đặc biệt hơn nữa là nhiều khi tính khí thay đổi thức thường, nó cũng ảnh hưởng tới nhiều vấn đề khác chứ không chỉ ảnh hưởng tới cơ thể của chúng ta thôi.
Thưa những quý vị, qua những chia sẻ vừa rồi cho thấy đôi khi những cơn đau bụng tưởng chừng vô hại, nhưng lại là lời cảnh báo, nhắc nhở của cơ thể. Hãy lắng nghe cơ thể, đi khám kịp thời, điều chỉnh chế độ ăn uống, vận động và quản lý căng thẳng, chính là chìa khóa để sống khỏe cùng hội chứng ruột kích thích.