Với tỷ lệ mắc bệnh ngày càng gia tăng trong cộng đồng thì suy thận mạn đã thực sự trở thành gánh nặng không chỉ đối với gia đình của bệnh nhân, mà còn lan ra cả ngành y tế và toàn xã hội. Chính vì vậy mà chương trình ngày hôm nay đã mời đến trường quay một chuyên gia y tế và một bạn trẻ đang điều trị thần để mong muốn giúp cho quý vị khán giả, đặc biệt là khán giả trẻ có hiểu đúng đắn về căn bệnh thận và đặc biệt là tìm ra phương cách phòng ngừa, điều trị và điều chỉnh lối sống cho phù hợp.
Xin trân trọng giới thiệu Bác sĩ Chuyên Khoa 2 Từ Kim Thanh, Trưởng khoa Thận Nhân Tạo, Bệnh viện Lê Văn Thịnh, TP.HCM.
Và vị khách mời tiếp theo xin được giới thiệu chị Dương Thị Thảo đến từ tỉnh Đồng Nai
Xin chào 2 việc khách mời đến với chương trình hôm nay để bàn đến một căn bệnh mà tôi nghĩ đang được rất nhiều người quan tâm hiện nay và để xem tình hình căn bệnh này đang diễn tiến như thế nào? Chúng ta cũng thấy được một tình trạng rất đáng buồn đó là bệnh suy thận mạn đang ngày càng trẻ hóa, vậy thì điều gì dẫn tới tình trạng này ạ?
Bác sĩ Từ Kim Thanh: Bệnh suy thận mạn đó là một tình trạng suy giảm chức năng thận kéo dài, tiến triển và không hồi phục được đặc trưng bởi giảm chức năng thận dưới 60 mL phút trên 1,73m2 da và tổn thương cấu trúc thận kéo dài trên 3 tháng. Nguyên nhân thì chúng ta sẽ chia theo từng nhóm, có những nguyên nhân bẩm sinh, những bất thường về cấu trúc đường niệu của người bệnh hoặc là những nguyên nhân không phải bệnh lý nền, những bệnh lý tự miễn như chúng ta hay nói là bệnh lưu gút ban đỏ, những bệnh viêm cầu thận hoặc những bệnh thận như IGA và một điều đáng quan tâm hiện nay chúng ta bỏ sót là những bệnh nền, đối với những người trẻ như những bệnh tăng huyết áp, đái thấu đường họ cũng bỏ sót, không tầm soát.
Bác sĩ Từ Kim Thanh: Và một điều đáng nói nữa là có lối sống của các bạn trẻ bây giờ là chúng ta ăn nhanh, ăn những thức ăn sẵn có nhiều muối, uống ít nước, stress công việc hoặc là chúng ta lạm dụng những thuốc giảm đau mà uống không gỡ liều lượng, cũng như không có theo toa của bác sĩ kê hoặc là những thực phẩm chức năng mà không có được kiểm nghiệm bởi bội tế hoặc là chất lượng của sản phẩm. Một điều đáng nói đó là những lũ bia, hoặc là những lối sống stress căng thẳng của người trẻ mà cũng gây ra những rối loạn chuyển hóa hay những bệnh dẫn đến những tổn thương thận sau này của người trẻ.
Có nhiều người nghĩ rằng bệnh suy thận mạn và đặc biệt là bệnh suy thận, nó đến từ một lý do đó là ăn uống, ăn mặn và uống ít nước đó là nguyên nhân chính còn những thứ còn lại thì trong sinh hoạt thì cứ thoải mái đi không có liên quan gì đâu.
Bác sĩ Từ Kim Thanh: Đây cũng là một sai lầm, không phải chúng ta chỉ có ăn mặn uống ít nước là chúng ta suy thận. Như tôi đã nói là có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến suy thận và suy thận đó là một tiếng chuyển chậm kéo dài. Vấn đề đặt ra là phải quan tâm đến cơ thể của mình và phải đi khám sức khỏe định kỳ.
Phải hiểu cơ thể đúng rồi! Với Thảo, theo em bệnh suy thận mạn nó đến từ nguyên nhân nào?
Chị Dương Thị Thảo: Trước khi phát hiện bệnh thì sức khỏe em cũng rất là bình thường, sau đó là một thời gian dài thì cũng không có kiểm tra sức khỏe định kỳ. Sau đó vô tình phát hiện là bị huyết áp cao và đi khám thì được chẩn đoán là suy thận mạn.
Chị Dương Thị Thảo: Như bác chia sẻ là em thuộc là bệnh thận IGA là do một phần cơ thể của mình, cũng một phần nữa là do em cũng có một số lối sống không được tốt. Thường xuyên thức khuya do công việc, rồi mình cũng thích ăn đồ ăn nhanh hay là giới trẻ bây giờ thì cũng rất là thích trà sữa.
Khi mình phát hiện ra là mình bị suy thận thì cảm giác của em sao?
Chị Dương Thị Thảo: Lúc đầu em chưa rõ về bệnh suy thận là như thế nào, thì em cũng cảm thấy nó rất là bình thường. Nhưng mà sau khi bác sĩ cho em làm một số xét nghiệm rồi cho xin thiết thận, thì chẩn đoán là em bị suy thận mạn và khả năng là em phải chạy thận trong tương lai gần. Lúc đó thì em mới cảm thấy sốc và hoang mang, lúc đó em cũng nghĩ là “tại sao mình còn trẻ như vầy mà mình lại mất một con bệnh này?” Tại vì trước giờ thì theo em biết là chỉ suy thận hay chạy thận, thì chỉ ở những người lớn tuổi thôi nhưng mà bây giờ mình còn trẻ như vầy mà mình lại mắc bệnh nên là lúc đó cảm thấy là suy sụp.
Mọi người cứ nghĩ là cơ thể khỏe mạnh không có biểu hiện gì là không có gì đâu. Bác Thanh chia sẻ nhiều hơn là những dấu hiệu mà chúng ta cần phải cân nhắc và để ý đó là một trong những dấu hiệu của bệnh suy thận, đặc biệt là suy thận mạn đó là gì ạ?
Bác sĩ Từ Kim Thanh: Chúng ta phải lắng nghe cơ thể một chút, chúng ta cảm thấy mệt mỏi. Chúng ta nghĩ là chắc là do stress công việc, ăn ngủ không đủ cho nên mệt mỏi. Buồn nôn thì chúng ta nghĩ là chúng ta lại bị viêm dạ dày, rồi bất thường được tiểu, tiểu đêm nhiều hoặc là tiểu buốt hoặc là phù mặt. Ngủ buổi sáng rất dễ thấy, hai cái miếng mắt chúng ta cũng hơi phù. Rồi có thể là đau nhức cơ thể, đó là những triệu chứng cũng gọi là khá mơ hồ. Nhưng mà tuy nhiên chúng ta phải lắng nghe cơ thể mình, có một cái gì bất thường hơn hiện tại thì nên đi khám.
Bác sĩ Từ Kim Thanh: Những chẩn đoán của suy thận hay bệnh thận mạn cũng không quá khó. Chỉ là những xét nghiệm thử nước tiểu hoặc là siêu âm là cũng có thể phát hiện bệnh thận mạn ở những giai đoạn rất sớm. Và chúng ta cần phải can thiệp ở những giai đoạn rất sớm đó, để không phải đến quá muộn để phải dẫn đến triệu thận nhân tạo.
Những dấu hiệu của bệnh thận cũng rất là mơ hồ luôn, rất dễ nhầm lẫn với những con bệnh khác.
Bác sĩ Từ Kim Thanh: Chính vì vậy mà các bạn trẻ bây giờ khi mà phát hiện ra là gần như là suy thận giai đoạn cuối hết. Giống như Thảo vậy đó, cái lần bạn phát hiện ra bệnh thận giai đoạn 4 là bạn đi hiến máu, bác sĩ phát hiện là Thảo quyết áp rất là cao. Thậm chí có thể là Thảo đã từng cao huyết áp từ rất lâu rồi, nhưng mà nó lại trùng hợp với những chuyện mà mình hay nhức đầu. Thì đau đầu đó là mình lại đổ cho cái việc chắc tại mình làm việc nhiều quá, mình làm việc gắng sức hoặc mình ngủ không đủ giấc thì mình nhức đầu vậy thôi. Cho nên là cơ bản là mình phải đi khám sức khỏe định kỳ là tốt nhất.
Thảo có nhớ rằng là có cái biểu hiện nào mà Thảo bây giờ cũng nghi nghi không?
Chị Dương Thị Thảo: Như bác sĩ Thanh chia sẻ, thì em thấy là em cũng có một số dấu hiệu tương đồng đó là em cũng thường xuyên là nhức đầu, mệt mỏi. Nhưng mà lúc đó thì chỉ nghĩ là do công việc stress thôi, với lại thỉnh thoảng thì mình cũng tiểu đêm nhiều. Nhưng mà tại vì những cái lúc đó là mình nghĩ là trước khi đi ngủ là mình uống nhiều nước, với lại do thức khuya nên đi tiểu đêm nó bình thường nên mình cũng không có để ý. Nhưng mà khác là em không có cái dấu hiệu ví dụ như là mình buồn nô hay là hơi thở mình có mùi hay là mình phù nề. Nên là em cũng bỏ qua, không có coi đó là một cái dấu hiệu của bệnh nghiêm trọng. Mình cũng không có đi khám nên là tới lúc mà khám ra thì bệnh cũng đã nặng.
Thật sự là nếu như mà suy thận thì tiểu đêm làm bao nhiêu lần? Bác có thể chia sẻ cụ thể hơn?
Bác sĩ Từ Kim Thanh: Bình thường giới trẻ mình, trước khi mình đi ngủ là mình đã đi tiểu rồi thì hầu như ngủ được tới sáng. Mà ban đêm mình phải thức diện tiểu 2-3 lần là chắc chắn có vấn đề, một sự đơn giản của phụ nữ là nhiễm trùng tiểu cũng có thể là những tổn thương của suy thận cấp hoặc là những vấn đề về nhiễm trùng đường niệu rồi cái đó cũng cần đi khám sức khỏe.
Khi nãy thì bác có nói tới một cụm từ là suy thận cấp, vậy thì có phải là cứ nhiều suy thận cấp rồi đến một ngày nào đó nó thành mạng đúng không ạ?
Bác sĩ Từ Kim Thanh: Suy thận cấp tức là mình có thể có những nguyên nhân cấp tính có thể hồi phục được sau cái giai đoạn đó. Ví dụ như là chữ chứng mất nước, suy thận cấp trước thận hoặc là bệnh nhân có thể dùng những thuốc tổn thương thận mà mình suy thận cấp rồi mình có thể hồi phục được. Hoặc là sau thận có thể là sỏi, niệu quản hay là những gì chặn đường sau, đường tiểu mà mình không tiểu ra được thì mình tổn thương thận cấp. Bác sĩ Từ Kim Thanh: Nhưng suy thận cấp rồi mình có thể hồi phục hồi được, còn suy thận mạng tức là nó tiến triển lâu dài trên 3 tháng và nó không hồi phục được.
Diễn tiến của một người bệnh suy thận nó sẽ kéo dài ra sao ạ?
Bác sĩ Từ Kim Thanh: Thường thì suy thận mạn thì mình có 5 giai đoạn, giai đoạn 3 tức là độ lọc cầu thận của bệnh nhân giảm hơn 60 ml. Rồi sau đó giai đoạn 4 là độ lọc cầu thận còn khoảng hơn 29 ml và chuyển sang giai đoạn 5 là nhỏ hơn 15 ml. Diễn tiến đến chạy thận hay không là cũng phải coi cơ thể của người bệnh. Tuy nhiên đến giai đoạn 5 thì cũng nên có những biện pháp chuẩn bị cho bệnh nhân thay thế thận.
Vậy thì với một bệnh nhân mà suy thận đặc biệt là suy thận mạn, họ sẽ phải đối diện với những biến chứng ra sao, chất lượng cuộc sống ảnh hưởng như thế nào?
Bác sĩ Từ Kim Thanh:Hầu như tất cả các cơ quan đối với người bệnh thận mạn, đều ảnh hưởng và gây tử vong nhiều nhất đó là hệ tim mạch. Có thể là có những bệnh nền đi kèm như là tăng nguyên áp, rồi suy tim, thiếu máu do là cái thận suy cho nên là không có tạo được những ripple protein để kích thích sương để tạo ra hồng cầu thì họ cũng thiếu máu, họ cũng mệt mỏi. Hệ tiêu hóa thì do là thận không có lọc được những cái độc chất trong cơ thể, người bệnh cứ buồn nôn, nôn rất là khó chịu.
Bác sĩ Từ Kim Thanh: Còn cơ sương khớp thì ứ chệ những cái force fat họ ngứa, họ đau nhức, da thì cũng ngứa và xanh sao. Ngủ cũng rất là khó nên là hầu như chất lượng cuộc sống của người bệnh thận mạn đặc biệt là ở giai đoạn 4, 5 ảnh hưởng rất là nhiều. Họ như là họ mệt suốt, thậm chí là cái đường niệu đi tiểu cứ lóc nhắc, rồi phù tay, phù chân, nói chung là chất lượng cuộc sống rất là giảm và một trong những cái nữa là họ suy giảm miễn dịch.
Bác sĩ Từ Kim Thanh: Họ suy giảm miễn dịch, họ rất là dễ bị nhiễm trùng như chúng ta khỏe mạnh thì rất là khó bị nhiễm khuẩn, nhưng mà đối với người bệnh thận mạn đặc biệt là cái giai đoạn càng muộn chỉ cần nhiễm siêu vi hay viêm phổi hay là nhiễm đường tiêu hóa thì thúc đẩy họ một đợt nặng rất là nhiều, suy giảm miễn dịch hầu như tất cả các cơ quan
Còn với Thảo thì tới bây giờ thì chất lượng cuộc sống của em như thế nào có bị ảnh hưởng nhiều hay không, rồi ăn uống mình có phải kiêng khem gì không?
Chị Dương Thị Thảo: Về chất lượng cuộc sống thì đương nhiên là sẽ bị ảnh hưởng rồi thì như bác sĩ cũng chia sẻ, thì em cũng có một vài cái biến chứng. Ví dụ như là mình cũng thỉnh thoảng viêm ngứa, xương khớp thì cũng bị đau, rồi mỏi, tối ngủ thì cũng rất là khó ngủ.
Vậy thì mình có cái giải pháp nào để mà giúp cho nâng cao chất lượng cuộc sống không? Điều trị những cái triệu chứng đó là sao?
Chị Dương Thị Thảo: Về một số triệu chứng thuộc về bệnh thì mình không có điều trị được, nhưng mà ví dụ như là về cái giấc ngủ thì có thể là thường xuyên luyện tập thể dục thể thao, ví dụ như bây giờ thì sức khỏe mình không có nhiều thì mình có thể là tập thể dục thể thao bằng cách là mình đi bộ mỗi ngày 30 phút làm thế là ngủ cũng ngon hơn, hay là mình sẽ bổ sung thêm một số dinh dưỡng theo cái chỉ định của bác sĩ.
Tới thời điểm này thì có những phương pháp điều trị bệnh suy thận mạng như thế nào hả bác?
Bác sĩ Từ Kim Thanh: Suy thận mạn thì có rất nhiều giai đoạn, trước mắt là những giai đoạn mà chưa phải thay thế thận, sẽ điều trị những bệnh nền những tuân thủ điều trị để chúng ta ổn định mức bệnh thận ở mức giai đoạn đó, không phải để bệnh nhân đến suy thận giai đoạn cuối. Khi đã đến giai đoạn thay thế thận rồi thì thường cũng sẽ có 3 phương pháp, một là lọc màng bụng tức là chúng ta đưa dịch vào màng bụng để lọc, người bệnh có thể làm lọc màng bụng tại nhà. Phương pháp thứ 2 à chị thận nhân tạo định kỳ, phương pháp này khá phổ biến và hiện tại bây giờ cũng là một phương pháp quá tải của các tuyến y tế, tức là bệnh nhân phải đến cơ sở y tế chị 3 lần cho 1 tuần. Và chúng ta phải nhờ những máy móc đưa máu bệnh nhân ra ngoài máy màng lọc thay thế những chức năng cơ bản của thận, sau khi đến lọc thì trả máu của người bệnh nó quay trở lại.
Bác sĩ Từ Kim Thanh: Phương pháp thứ 3 là phương pháp ghép thận thì phương pháp này là chúng ta sẽ ghép 1 thận của 1 người khỏe mạnh, thường là sẽ cùng huyết thống của người bệnh để có thể là có 1 quả thận để phục hồi lại chức năng của những người bệnh thận mạn giai đoạn cuối. Tuy nhiên phương pháp ghép thận thì chi phí cũng tốn khá là cao và chúng ta cũng phải cần 1 thận khỏe mạnh từ người khác thay thế vào. Ngay cả Thảo bây giờ cũng đang chờ để có thận phù hợp để ghép, cho nên là những kế hoạch điều trị của bạn ngay cả chạy thận nhân tạo bây giờ cũng tuân thủ rất là tốt từ kiểm soát huyết áp, dinh dưỡng tuân thủ chạy thận đúng lịch
Và để có thể chia sẻ với những bạn trẻ mà đang còn rất là chủ quan, về sức khỏe của mình thì em sẽ chia sẻ như thế nào?
Chị Dương Thị Thảo: Thực ra là 1 người trải qua cuộc sốc khi mà mình phát hiện mình bị suy thận mạn, giai đoạn gần cuối khi mà còn trẻ nên là em cũng hiểu là các bạn trẻ bây giờ rất là chủ quan. Khi mà mình còn khỏe thì mình không có ý thức, là mình sẽ bảo vệ sức khỏe của mình thì em khuyên các bạn trẻ là nhất là mình hãy chủ động bảo vệ sức khỏe của mình thông qua việc kiểm tra sức khỏe định kỳ, cũng như là mình thay đổi 1 số lối sống để cho nó lành mạnh hơn. Tại vì bệnh tật thì bây giờ hiện tại, nó không phải chỉ dành cho người già hay là những người có thể trạng yếu nữa mà nó có thể tới với bất kỳ người nào và lúc nào. Ví dụ như mình có thể thay đổi 1 số lối sống như là mình sẽ bớt đi những đồ ăn nhanh, hay là mình có thể luyện tập thể dục thể thao thường xuyên hơn, đừng thức khoe quá nhiều, mình sắp xếp thời gian học tập cũng như làm việc của mình để mà mình có 1 giấc ngủ ngon hơn tại vì giấc ngủ ngon thì nó sẽ tái tạo lại năng lượng cũng như là làm 1 liều thuốc cho sức khỏe của mình.
Chị Dương Thị Thảo: Nên hạn chế những các chất kích thích, rượu bia hoặc là thuốc lá gì đó và đặc biệt lưu ý là mình không có nên tự ý uống thuốc tại nhà. Ví dụ mình có 1 cái bệnh lý gì đó hay là mình có vấn đề về sức khỏe thì nên là mình tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc là dược sĩ trước khi mà mình uống thuốc, đó là những lời khuyên em dành cho các bạn trẻ hiện tại.
Những lời nói được rút ra từ kinh nghiệm bản thân, từ những trải nghiệm cũng không phải dễ chịu lắm đúng không? Khi nãy thì Thảo có chia sẻ 1 điều đó là đừng nên tự mua thuốc uống tại nhà, tuy nhiên là những loại thuốc như cảm mạo rồi những loại thuốc bình thường thì em nghĩ là cũng có thể.
Bác sĩ Từ Kim Thanh: chúng ta quay lại câu chuyện uống thuốc, có những loại thuốc không kê toa có thể là chúng ta nghĩ không ảnh hưởng. Ví dụ như cảm mạo, giảm đau đầu quan trọng là chúng ta đau đầu do cái gì. Đôi khi giống như Thảo là trước đây đau đầu là do quyết áp rất cao, thì mình cũng nghĩ là mình đau đầu mình uống thuốc. Thuốc cũng có 2 loại như mình uống đơn thuần thấy, có trên thị trường mình hay uống thì cũng giảm đau thiệt đau cái đó là đau cái gì. Thứ 2 là mình đang nói đến cái thận thôi, cái gan nữa làm chi, tất cả những thuốc mình qua cơ thể là cần phải có sự chuyển hóa gan hoặc thận, đôi khi mình lạm dụng những thuốc mà chuyển hóa qua gan biết đâu mình suy gan, rồi những thuốc giảm đau thì mình uống nhiều cũng tổn thương thận cấp lâu dài mình cũng suy thận. Ví dụ như mình có vẻ bị tăng quyết áp, mình có thể bị suy thận thận kéo dài, mình có thể suy thận thận mạn luôn, hoặc là mình có thể viêm rớt dậy dày, tất cả những thuốc vào cơ thể mình đều là con dao 2 lưỡi. Quan trọng mình phải uống đúng bệnh, đúng liều lượng và phải là phù hợp, phải ở giai đoạn nào mình biết mình dừng lại.
Trước khi chia tay với chương trình ngày hôm nay thì chắc là xin mời bác Thanh sẽ cùng chia sẻ với quý vị khán giả, những ai đang quan tâm tới bệnh suy thận mạn đặc biệt là các bạn trẻ.
Bác sĩ Từ Kim Thanh: Các bạn trẻ khi mà chúng ta có những cái lối sống sinh hoạt không khoa học, thì chúng ta thay đổi lối sống lại. Nếu như các bạn trẻ chúng ta có những bệnh lý nền như là cao huyết áp hay đái tháo đường thì cũng không khó gì, tức là chúng ta nên khám sức khỏe, đánh giá mức độ thận chúng ta tới đâu và đặc biệt là phải điều trị bệnh nền. Ổn định huyết áp, ổn định đường huyết thì độ lọc cầu thận nó không giảm nữa tức là nó có thể là hồi phục hoặc nó ở mức độ nào đó thôi. Nếu suy thận mà những nguyên nhân mà do mình tự tạo ra hoặc do chúng ta ỷ y mà bị thì tôi nghĩ các bạn trẻ mình nên nhìn nhận lại cũng như là lắng nghe cơ thể, dù mệt như thế nào đi chăng nữa thì cứ đi khám định kỳ, những xét nghiệm tổng quát bây giờ cũng dễ phát hiện ra và cũng có thể dễ kiểm soát được và khi chúng ta phát hiện ra và chỉ cần kiểm soát những bệnh nền đó là những căn bệnh thận mạn có thể là chúng ta sẽ không diễn tiến.
Bác sĩ Từ Kim Thanh: khuyên các bạn trẻ là đừng có ỷ y sức khỏe của mình quá đôi khi là thiếu máu, cũng là một trong những cái dấu hiệu sớm của bệnh thận mạng. Và cũng một nhấn nhủ dù bệnh chúng ta ở giai đoạn nào chăng nữa thì cũng có phác đồ điều trị phù hợp và cũng nên lạc quan để tiếp nhận phương pháp điều trị.
Cảm ơn những chia sẻ của bác Thanh, cảm ơn những chia sẻ của Thảo. Hy vọng là với cuộc trò chuyện ngày hôm nay quý vị khán giả, những ai mà quan tâm tới suy thận mạn, đặc biệt là các bạn khán giả trẻ thì đã có thêm cho mình nhiều kiến thức. Đặc biệt hơn là những hồi chuông cảnh tỉnh vô cùng quý giá để chúng ta được trụ quan, để quan tâm đến cơ thể nhiều hơn.